Opleiding tot Yogaleraar

Januari 2024 start er een nieuw eerste jaar (voor de 18e keer) van de lerarenopleiding. Er zijn inmiddels voldoende deelnemers, dus de opleiding gaat door. Er zijn echter ook nog een paar plaatsen. Inschrijven kan nog tot eind januari en het maximum aantal deelnemers is 10.  

Deze opleiding is bedoeld voor iedereen die zelf van plan is in de toekomst les te gaan geven of die elders al een opleiding heeft gevolgd en zijn/haar kennis verder wil verdiepen. Je kunt de opleiding ook volgen als je meer wilt leren over jezelf, je eigen yogabeoefening en het achterliggende systeem van de hatha yoga, zonder daarbij ook zelf docent te worden.

Naar mijn mening is theoretische kennis de basis in het vak van yogaleraar. Voor die theoretische basis volgen we de critical alignment methode, zoals die is uitgewerkt door Gert van Leeuwen.

Essentieel voor het geven van yogales is om deze kennis in de praktijk over te kunnen dra­gen. Dat is vooral ervaring, zowel in zelf yoga beoefenen als in yogales geven. Yoga is als een weg die je aflegt, een ontwikkeling in jezelf. Om anderen de weg te kunnen wijzen moet je immers zelf al een stuk van de weg hebben afgelegd. Bij het lesgeven is het essentieel te kunnen putten uit je eigen ervaring. Daarom is het frequent volgen van lessen een belangrijk deel van de opleiding.

In de theorie wil ik vooral ingaan op de structuur achter de individuele oefeningen: laten zien hoe al de verschillende yogahoudingen bij elkaar één geheel vormen. Vervolgens is er de stap van het systeem van oefeningen naar ons eigen systeem. Dat systeem bestaat uit een lichaam, spieren en zenuwen, maar ook uit denken, voelen, handelen en adem halen. Gedurende de opleiding ben je steeds meer in staat de verschillende onderdelen te integreren en de onderliggende eenheid te zien en te ervaren.

Het praktisch kunnen toepassen van de theorie betekent: leren kijken naar een beweging, spanning leren herkennen in een houding en correcties leren geven om daarmee het individuele proces van leerlingen te versnellen. We zullen dus veel met elkaar oefenen en eventueel met vrijwilligers van buiten. Een belangrijk aspect in de methode die ik gebruik bij het geven van yogales is namelijk het manueel kunnen corrigeren en manipuleren van leerlingen in de diverse houdingen. Dit systeem van correcties en manipulaties draagt in grote mate bij aan het begrijpen van een houding, het verschil tussen aan-spannen en ont-spannen (loslaten). Het zorgt ervoor dat een leerling veel sneller de positieve effecten van yoga gaat ervaren. Daarnaast is er door de hele opleiding heen veel aandacht voor klachten aan het bewegingsapparaat en wat je daar met yoga aan kunt doen.

Indeling van de opleiding

Het onderstaande overzicht is de indeling van de lesblokken waar de opleiding uit bestaat. De lerarenlessen zullen in onderling overleg met de deelnemers aan de opleiding worden vastgesteld. Het streven is dus een dag en tijd waarop iedereen kan. De ervaring van de afgelopen jaren wijst uit dat dit het beste op zaterdag- en/of zondagmiddag kan.

In de 32 jaar dat ik nu zelf les geef ben ik vooral ook op zoek geweest naar een antwoord op de vraag waarom yoga werkt zoals het werkt. Ik heb geleerd dat de manier waarop de ademhaling gebruikt wordt daarin een cruciale rol speelt. Daarnaast is ook precisie in de uitvoering van de asana essentieel. Als yogaleraar is daarom inzicht in de precieze uitvoering van de asana, in combinatie met het juiste gebruik van de adem, de basis in je eigen yoga beoefening en in het lesgeven. Daarnaast zijn er allerhande correcties toe te passen waarmee je het proces bij je leerlingen kunt bespoedigen.

Ik heb daarin een heel gestructureerd systeem ontwikkeld en het is dit systeem dat ik tijdens de lerarenlessen van de opleiding overdraag. Juist door de logische opzet en de gestructureerde aanpak is het mogelijk om de opleiding in 2 jaar te voltooien.

EERSTE JAAR

Centraal in het eerste jaar staat het verkrijgen van inzicht in het systeem achter de yoga houdingen. Blok 1 vormt hierbij het fundament. Aan de hand van de basisbegrippen bespreken we de houdingen per groep (blok 2, 5 en 6). Tijdens deze blokken zullen we steeds weer teruggrijpen op de basisbegrippen, zodat duidelijk wordt hoe deze begrippen zijn terug te vinden in de individuele oefeningen.

Bovendien zal er tijdens alle blokken veel aandacht zijn voor didactiek. Onderdelen die daarbij aan de orde zullen komen zijn: omgang met leerlingen, leerlingen corrigeren in houdingen, de opbouw van een les en lesopbouw op de lange termijn.

Blok 1:  Basisbegrippen

– hatha yoga als systeem van beweging

– wat is strekking? De structuur van het lichaam.

– verbinding tussen lichaamsdelen: de rol van de gewrichten

– geometrie van het lichaam: onderlichaam-bovenlichaam, voorkant-achterkant

– kracht gebruiken en loslaten

– wat is spanning? Spanning herkennen.

– de betekenis van concentratie, precisie en herhaling

– de rol van de adem

Dit blok wordt afgesloten met een theorie-examen.

Blok 2:  De ruggengraat als centrum van het lichaam

– achteroverbuigingen

– vooroverbuigingen

– draaiingen

Dit blok wordt afgesloten met een theorie- en een praktijkexamen.

Blok 3:          Inleiding Indiase filosofie en yogafilosofie

Kern van dit blok is een inleiding in de basis van de yogafilosofie: de yoga-sutra’s van Patanjali. Thema’s die aan de orde zullen komen zijn: het achtvoudige pad van yoga, concentratie, meditatie, verlichting, de ziel, de rol van karma en de rol van het lichaam bij al deze thema’s. Dit blok bestaat uit 4 lezingen, die elk over één van de hoofdstukken van de sutra’s handelen. Dit blok wordt afgesloten met het schrijven van een kort essay van 5 à 10 bladzijden.

Blok 1 t/m 3 vormen het eerste jaar. Aan het eind van het eerste jaar schrijft de student een verslag over zijn/haar eigen ervaringen in dat jaar, zowel als yogabeoefenaar en als toekomstig leraar.

Alle lessen in het eerste jaar worden door mijzelf gegeven.

TWEEDE JAAR

Blok 4:          Inleiding in anatomie, pathologie en fysiologie

Het tweede jaar begint met een inleidende cursus in anatomie, pathologie en fysiologie (blok 4). Deze cursus wordt gegeven door fysiotherapeut Peter Stoelhorst. Er is bewust voor gekozen dit blok in het tweede jaar van de opleiding te zetten, niet alleen omdat de mens meer is dan alleen maar een lichaam, maar ook om de informatie uit dit blok te integreren in de dan al aanwezige kennis van Hatha yoga uit het eerste jaar.

Deze cursus bestaat uit 4 lessen van 4 uur. In dit blok gaan we dieper in op de lichamelijke aspecten van yoga. Wat gebeurt in het lichaam tijdens een yogahouding? Tijdens deze lessen gaan we in op de werking van spieren, organen, de bloedsomloop en het zenuwstelsel aan de hand van een aantal asana’s. Ook zullen we stil staan bij allerhande problemen die kunnen ontstaan in het bewegingsapparaat en waar veel (beginnende) leerlingen mee te maken hebben. Als yogadocent(e) krijg je daar dus ook mee te maken.

De kosten voor dit blok, € 200,00, zijn opgenomen in de kosten van het tweede jaar.

Blok 5:          De schoudergordel en omgekeerde houdingen

In dit blok staan we stil bij de bovenrug, de nek, de schouders en de armen, en de vele klachten die samenhangen met dit deel van het lichaam. We gaan in op het therapeutisch toepassen van yogahoudingen om klachten van pijn en stijfheid bij mensen te verminderen. Critical Alignment Yoga is daar namelijk uitermate geschikt voor.

In combinatie daarmee behandelen we dan ook de omgekeerde houdingen: hoofdstand, zowel op het bankje als op het hoofd, ploeg en schouderstand, handstand en elleboogstand. Omgekeerde houdingen vormen ook een belangrijk en vast onderdeel van de gevorderdenlessen, die verplicht zijn in het tweede jaar.

Omgekeerde houdingen zijn essentieel bij het ontwikkelen van een krachtige rechte lijn in de wervelkolom. Die rechte lijn in je eigen wervelkolom is ook noodzakelijk als je les gaat geven, om blessures bij jezelf te voorkomen.

Dit blok wordt afgesloten met een theorie- en een praktijkexamen.

Blok 6:          De heupen, de benen en staande houdingen

In blok 5 ligt de nadruk op de bovenste helft van het lichaam, in blok 6 kijken we naar de onderste helft. We beginnen bij de stand van de voeten en balanshoudingen en vervolgens gaan we via de asana’s die de heupen openen door naar de complexere staande houdingen. Hierin komt ook weer veel terug van de eerdere blokken.

Blok 7:          Diversen

Dit is niet echt een blok, maar een losse verzameling bijeenkomsten over de onderwerpen die nog niet behandeld zijn.

Zo zullen pranayama, savasana (de eindontspanning) en meditatie besproken worden.

Verder is hierin ruimte voor de praktische zaken die om de hoek komen kijken bij het geven van yogales of het opzetten van een eigen yogaschool.

Net als in het eerste jaar zullen de ca. 16-18 lerarenlessen worden gegeven in blokken van 4 uur, op zaterdag- of zondagmiddag. Deze lessen worden verdeeld over de blokken 5, 6 en 7.

De lessen van blok 4 vallen buiten deze lerarenlessen.

In de lerarenlessen zal in het tweede jaar meer aandacht worden besteed aan het zelfstandig les geven. Dit gebeurt in de loop van het jaar een aantal keren d.m.v. het geven van een stuk les van 30 minuten dat daarna besproken zal worden. Als student geef je hierbij les aan je medestudenten.

Het tweede jaar en dus de opleiding wordt afgesloten met een praktisch examen: het zelf geven van een les aan een groep leerlingen.

Praktische vereisten

Een vereiste in het eerste jaar is het volgen van minimaal twee lessen van anderhalf uur per week. (Eventueel kan één van de twee vervangen worden door twee lessen van een uur). In het tweede jaar komt daar ook het volgen van de pranayamalessen bij en is één van de twee lessen de gevorderden les op woensdagavond en/of zondagochtend.

Deze vereisten zijn een minimum. Als deelnemer aan de lerarenopleiding heb je twee jaar lang een passe-partout en kun je dus zo vaak op les komen als je maar wilt.

Een aantal jaren intensieve yoga beoefening is niet alleen nodig om je eigen blokkades door te werken, maar de inzichten die daaruit voortvloeien heb je later ook nodig in de begeleiding van je leerlingen.

Verdere informatie over de yogalessen kun je vinden in het lesrooster.

Verdere vereisten

Per blok staan de vereisten aangegeven, nodig om voor dat blok te slagen. De examens zijn ook bedoeld voor jezelf, als bevestiging dat je dat deel van de stof voldoende onder de knie hebt. De theoretische examens zullen bestaan uit vragen die je thuis kunt maken. De praktische examens bestaan uit het geven van een half uur les.

Het lesmateriaal

Als basis bij elk lesblok gebruiken we het boek van Gert van Leeuwen: “Handboek Yoga Critical Alignment”, waarin de punten, die in de lesblokken worden vermeld, verder worden uitgewerkt. Dit boek kost € 45,00. Daarbij gebruiken we ook 2 boeken van Ray Long, die samen circa € 75,00 kosten.

Voor blok 4 in het tweede jaar (anatomie, pathologie en fysiologie) is het boek “Anatomie en blessures” van Ted Willemsen verplicht. Dit boek is te bestellen op www.tedwillemsen.nl en kost € 45,00. Als aanvulling hierop gebruiken we ook een inleiding in de anatomie. Een dergelijk boek kost ca. € 10,00.

Daarnaast is er een korte literatuurlijst (zie onder aan deze pagina) met boeken over hatha-yoga en filosofie, die gebruikt kunnen worden voor zelfstudie. De kosten voor de verplichte boeken van deze lijst is circa € 150,00.

Het niveau van de opleiding

Voor het succesvol kunnen volgen en afronden van de opleiding is een MBO werk- en denkniveau vereist.

Toelatingseisen

Er zijn geen specifieke toelatingseisen voor deelname aan de opleiding. Wel is een bepaalde basis vereist in yogabeoefening voordat met de opleiding begonnen kan worden. De beoordeling van deze basis is aan mij. Over het algemeen volstaat het als men al een half jaar 1x per week een les van anderhalf uur gevolgd heeft, bij mij of elders.

Erkenning van de opleiding

De opleiding tot yogaleraar bij mijn yoga-instituut is sinds 1 januari 2011 door het CRKBO geregistreerd. De overheid heeft het CRKBO (Centraal Register Korte Beroeps Opleidingen) aangewezen als stichting die een register bijhoudt van particuliere beroepsopleidingen in Nederland, die vrijgesteld zijn van BTW. Om te controleren of een opleiding aan de opgestelde kwaliteitseisen van de overheid voldoet, voert het CPION een uitvoerige kwaliteitscontrole uit. De lerarenopleiding voldoet aan alle gestelde eisen en is daarmee opgenomen in het register van het CRKBO, waardoor de opleiding vrijgesteld is van BTW.

Erkenning in de yogawereld is een ander verhaal. Het scala aan stromingen binnen de yoga is heel divers. Er zijn actieve vormen, waarin de nadruk ligt op de uitvoering van asana’s en verstilde vormen, waarin de nadruk ligt op meditatie. Daarnaast zijn er ook nog allerlei vormen waarin deze 2 aspecten met elkaar verbonden worden.

Aan de ene kant wordt het daarmee makkelijker om een yogastroming te vinden die het beste bij iemand past. Aan de andere kant wordt het daardoor ook onoverzichtelijk. Binnen de yogawereld bestaat dan ook geen overeenstemming over wat nu precies onder yoga moet worden verstaan.

In feite wordt de traditie nog steeds van leraar op leerling overgedragen, zoals het al eeuwenlang gaat. Daardoor is er ook ruimte voor evolutie en verandering, maar in mijn eigen ontwikkeling als yogaleraar heb ik ook getracht terug te gaan tot de traditie, naar een manier van yogabeoefening zoals die volgens mij van oorsprong bedoeld is.

Er bestaat dus geen algemeen geaccepteerde erkenning van het beroep van yogaleraar. Het is een zogenaamd vrij beroep, dat je zelfs zonder enige opleiding mag uitoefenen! Er zijn wel enkele organisaties die zich presenteren als ‘Nederlandse Vereniging’ of als ‘Europese organisatie’, maar deze vlag dekt de lading niet, want ook deze organisaties richten zich op hun eigen stroming. Van de mensen die ik in de loop der jaren heb opgeleid geven de meesten inmiddels zelf succesvol yogales.

Studiebelasting

De opleiding bestaat uit twee delen: het zelf volgen van lessen en de lerarenlessen. In het eerste jaar vraagt het zelf volgen van lessen minimaal 3 uur per week (2x een les van anderhalf uur), in het tweede jaar is dit minimaal 4,5 uur (de gevorderden les van 2 uur, een les van anderhalf uur en een uur pranayama). De belasting van de lerarenlessen is in beide jaren hetzelfde. Verspreid over het jaar, buiten de schoolvakanties om, zijn er ca. 16-18 dagdelen van 4 uur. Het precieze aantal is afhankelijk van de groepsgrootte: naarmate de groep groter is, zullen er een paar extra lessen worden ingepland zodat er genoeg aandacht gegeven kan worden aan iedere deelnemer. De data voor deze lerarenlessen worden in onderling overleg tussen de deelnemers afgesproken en vinden plaats op zaterdag- en/of zondagmiddag. Hiervoor maak ik gebruik van een app om afspraken in te plannen.

Het bestuderen van de lesboeken vraagt gemiddeld een half uur per week. Verder zijn er per jaar 3 schriftelijke tentamens, waarvoor ca. 3 à 5 uur nodig is. Voor het schrijven van het reflectieverslag aan het eind van het eerste jaar en het filosofie essay tijdens het tweede jaar moet per stuk rekening worden gehouden met een studiebelasting van 6 tot 12 uur.

Gemiddeld genomen ben je in het eerste jaar zo’n 5 uur per week aan de opleiding kwijt en in het tweede jaar gemiddeld genomen 7 uur per week.

Exameneisen

Voor het behalen van het diploma is het nodig om aan alle voorwaarden voldaan te hebben. Deze voorwaarden zijn:

  • Zelf voldoende les gevolgd hebben van lessen gedurende de 2 jaar van de opleiding.
  • Het slagen met minimaal een voldoende voor de schriftelijke tentamens waarmee de blokken worden afgesloten.
  • Het schrijven van een reflectieverslag aan het eind van het eerste jaar.
  • Het volgen van het blok anatomie, pathologie en fysiologie.
  • Het schrijven van een filosofie essay.
  • Het slagen met een voldoende voor het praktisch examen aan het eind van de 2 jaar.

In het geval dat voor een schriftelijk tentamen of voor het praktisch examen geen voldoende gehaald wordt, dan zal in onderling overleg een hertentamen of -examen worden afgesproken. Na het slagen ontvangt de leerling een diploma.

De kosten

Door de erkenning in het CRKBO is de opleiding vrijgesteld van BTW. Met 21% BTW erbij zou de opelding € 1936,– kosten. Nu bedragen de kosten € 1600,– in het eerste jaar en € 1800,– in het tweede jaar. Dit is inclusief:

  • Een passe-partout (toegang tot alle lessen) vanaf januari 2023 tot en met december 2024.
  • Alle lerarenlessen.
  • De cursus anatomie en pathologie van de fysiotherapeut in het tweede jaar.

Doordat de STAP subsidie alleen wordt toegekend aan instellingen en bedrijven die zich uitsluitend en alleen richten op het geven van opleidingen, komt de yogalerarenopleiding hiervoor niet in aanmerking.

De aanschaf van de boeken is exclusief.

De betaling

Er zijn twee mogelijkheden:

  • Alles in één keer, dus € 1600,– vóór 15 januari 2024.
  • In drie termijnen. In dat geval betaal je drie keer € 545,–, respectievelijk voor 15 januari 2024, 1 mei 2024 en 1 september 2024.

Subsidie studiekosten

Het is dus niet mogelijk om een STAP subsidie aan te vragen voor het volgen van de yogalerarenopleiding.
Mocht je een werkgever hebben, dan loont het wel de moeite om te informeren of die een subsidiepotje heeft voor het volgen van deze opleiding. Veel werkgevers bieden namelijk die mogelijkheid.
Mocht je al weten dat je na de opleiding yogalessen gaat geven, dan kun je de kosten die je maakt voor de opleiding beschouwen als investeringskosten en ze zijn dus achteraf als nog aftrekbaar op je aangifte Inkomstenbelasting.

Annulering en restitutie

Mocht je besluiten de opleiding voortijdig af te breken, dan zijn er twee mogelijkheden:

  • Vóór 1 mei. De annuleringskosten bedragen dan € 200,–. Had je het lesgeld ineens betaald, dan ontvang je       € 1070,– – € 200,– = € 870,– retour. Indien je in termijnen betaald ben je deze annuleringskosten nog verschuldigd.
  • Vóór 1 september. De annuleringskosten bedragen dan € 100,–. Had je het lesgeld ineens betaald, dan ontvang je € 535,– – € 100,– = € 435,– retour. Indien je in termijnen betaald ben je deze annuleringskosten nog verschuldigd.

Restitutie vindt plaats binnen 14 dagen na het stoppen met de opleiding.

Leslocatie

De lessen van de opleiding tot yogaleraar worden gegeven bij Yoga Instituut Dirk-Jan Lust te Koog aan de Zaan in het hart van Zaanstad. Dit is op ongeveer 20 minuten reizen van Amsterdam. Parkeren is gratis, op ons eigen parkeerterrein.

Klachtenprocedure

Mocht er gedurende de opleiding onverhoopt een klacht zijn of een conflict ontstaan, dan zullen we in eerste instantie proberen dit in onderling overleg op te lossen. Mocht dit niet lukken, dan kun je je bezwaar schriftelijk indienen bij het yoga-instituut. Binnen 4 weken wordt dit bezwaar behandeld. Mocht de behandeling niet lukken binnen deze termijn, dan wordt je hiervan binnen deze 4 weken op de hoogte gesteld, met daarbij de termijn wanneer wel tot afhandeling van het bezwaar kan worden gekomen.

Mocht je niet tevreden zijn met de behandeling van je bezwaar, dan heeft de leerling de mogelijkheid het voor te leggen aan een onafhankelijke klachtencommissie. Deze commissie bestaat uit:

Mw. Cilia Linssen

Mw. Anita Roelands

De klacht zal te allen tijde vertrouwelijk worden behandeld. De commissie doet uiterlijk 4 weken na het indienen van de klacht hierover een uitspraak. Deze uitspraak is bindend voor yoga-instituut Dirk-Jan Lust en eventuele consequenties worden binnen 3 weken afgehandeld.

Klachten en de wijze van afhandeling worden geregistreerd en worden voor de termijn van twee jaar bewaard.

Deze uitgebreide klachtenprocedure is bedoeld ter bescherming van de consument/leerling en is één van de wettelijke vereisten voor registratie door de overheid. Er is in het verleden echter nooit aanleiding geweest om hiervan gebruik te hoeven maken.

Verdere aanvullende algemene voorwaarden:

  • Alle informatie die je gedurende de opleiding aan de docent(en) versterkt, wordt vertrouwelijk behandeld.
  • Na inschrijving ontvang je een kopie van je inschrijfformulier voor je eigen administratie.
  • Na inschrijving heb je nog een bedenktermijn van 14 dagen waarin je je inschrijving kosteloos kunt annuleren.

Verdere informatie

Wellicht heb je na het lezen van deze informatie nog allerlei vragen. Aarzel dan niet mij te bellen of na de les aan te spreken (telefoonnummer staat op de contact pagina). Als je veel vragen hebt kunnen we ook een afspraak maken, buiten de les, om deze verder te bespreken.

Literatuurlijst

De onderstaande boeken zijn verplicht:
Yoga Critical Alignment, 3e druk – Gert van Leeuwen
The key muscles of yoga – Ray Long
The key poses of yoga – Ray Long
Anatomie en blessures – Ted Willemsen

Onderstaande boeken bieden aanvullende en verdiepende informatie:
Yoga Anatomie-Leslie Kaminoff
Hatha Yoga Dipika –  B.K.S. Iyengar
The yoga tradition of the Mysore palace – N.E. Sjoman
Hatha yoga Pradipika (Light on Hatha Yoga) – Bihar school of yoga, Swami Muktibodhananda, Swami Satyananda Saraswati
The Sivananda Companion to Yoga – The Sivananda Yoga Center
Patanjali Yoga Sutra’s – Swami Prabhavananda en Christopher Isherwood